چطور در رابطهتان بهتر شنونده باشید؟ 15 نکته کلیدی
گوش دادن فعالانه، مهارتی حیاتی برای داشتن روابط سالم و موفق است. وقتی واقعاً به حرفهای طرف مقابل گوش میدهید، نه تنها او را درک میکنید، بلکه به او نشان میدهید که برایتان اهمیت دارد و به او احترام میگذارید. این کار به تقویت صمیمیت و ایجاد اعتماد در رابطه کمک میکند. اما چطور میتوان شنونده بهتری بود؟ در این پست وبلاگ، 15 نکته کلیدی را با شما به اشتراک میگذاریم:
- ✳️
حضور کامل داشته باشید:
موبایل، تلویزیون و هر عامل مزاحم دیگری را کنار بگذارید و تمام توجه خود را به طرف مقابل معطوف کنید. - ✳️
تماس چشمی برقرار کنید:
نگاه کردن به چشمان گوینده نشان میدهد که به حرفهای او توجه میکنید. - ✳️
سر تکان دهید و از نشانههای کلامی استفاده کنید:
بهرهگیری از عباراتی مانند “آهان”، “متوجهام” و تکان دادن سر نشان میدهد که در حال گوش دادن هستید. - ✳️
سوال بپرسید:
سوال پرسیدن نشان میدهد که میخواهید بیشتر بدانید و به درک بهتری از صحبتهای گوینده برسید. - ✳️
گوش کنید تا بفهمید، نه اینکه جواب بدهید:
هدف شما باید درک دیدگاه طرف مقابل باشد، نه آماده کردن جواب و دفاع از خود. - ✳️
در صحبت گوینده نپرید:
اجازه دهید گوینده حرفهایش را تمام کند، سپس سوال بپرسید یا نظر خود را بیان کنید. - ✳️
زبان بدن خود را کنترل کنید:
از انجام حرکاتی که نشان دهنده بیحوصلگی یا عدم علاقه است، خودداری کنید. - ✳️
قضاوت نکنید:
سعی کنید بدون پیش داوری به حرفهای طرف مقابل گوش دهید. - ✳️
همدلی کنید:
سعی کنید خود را جای طرف مقابل بگذارید و احساسات او را درک کنید.
- ✳️
خلاصهسازی کنید:
برای اطمینان از درک صحیح، صحبتهای گوینده را خلاصه کنید و از او بپرسید که آیا درست متوجه شدهاید یا خیر. - ✳️
به احساسات توجه کنید:
نه تنها به کلمات، بلکه به احساساتی که در پس آنها پنهان شدهاند نیز توجه کنید. - ✳️
انعکاس دهید:
احساسات و صحبتهای گوینده را با کلمات خود بیان کنید تا نشان دهید که درک کردهاید. - ✳️
به حرفهای ناگفته هم توجه کنید:
گاهی اوقات، آنچه گفته نمیشود، از آنچه گفته میشود مهمتر است. به زبان بدن، لحن صدا و حالات چهره گوینده توجه کنید. - ✳️
صبور باشید:
ممکن است بیان احساسات برای برخی افراد دشوار باشد. به آنها فرصت دهید تا حرفهایشان را بزنند.
- ✳️
بازخورد بدهید:
به طرف مقابل بگویید که از گوش دادن به حرفهایش چه چیزی یاد گرفتهاید.
بهبود مهارت شنیدن یک فرایند مستمر است. با تمرین و توجه به این نکات، میتوانید به شنونده بهتری تبدیل شوید و روابط قویتری با دیگران برقرار کنید. با تمرین این نکات، تفاوت را در روابط خود احساس خواهید کرد.
1. تمام توجه خود را به طرف مقابل معطوف کنید
وقتی کسی با شما صحبت میکند، تلفن همراه خود را کنار بگذارید، تلویزیون را خاموش کنید و از هرگونه حواسپرتی دوری کنید. به طور کامل در لحظه حاضر باشید و به چیزی که گفته میشود توجه کنید. تماس چشمی برقرار کنید و زبان بدن خود را طوری تنظیم کنید که نشان دهد شما علاقه مند هستید. این کار به طرف مقابل نشان میدهد که شما واقعاً به حرفهایش اهمیت میدهید. فقط به کلمات گوش ندهید، بلکه به لحن صدا، حالات چهره و زبان بدن او نیز توجه کنید. این موارد میتوانند اطلاعات بیشتری در مورد احساسات و منظور او ارائه دهند. گاهی اوقات سکوت کنید و اجازه دهید طرف مقابل بدون وقفه صحبت کند. این کار به او فرصت میدهد تا احساسات و افکار خود را به طور کامل بیان کند.
2. سوالات باز بپرسید
به جای سوالات بله/خیر، سوالاتی بپرسید که طرف مقابل را تشویق به توضیح بیشتر کند. مثلا به جای پرسیدن “روز خوبی داشتی؟” بپرسید “دربارهی روزت بیشتر بگو، چطور گذشت؟”. 
سوالات باز به طرف مقابل آزادی عمل بیشتری میدهد تا در مورد آنچه برایش مهم است صحبت کند. این نوع سوالات نشان میدهد که شما واقعاً علاقهمند به شنیدن نظرات و تجربیات او هستید. از سوالاتی مانند “چرا این احساس را داری؟” یا “چطور به این نتیجه رسیدی؟” استفاده کنید تا درک عمیقتری از دیدگاه طرف مقابل پیدا کنید. سعی کنید سوالاتتان دقیق و مرتبط با موضوع باشد. از پرسیدن سوالاتی که جنبهی بازجویی دارند خودداری کنید. هدف از پرسیدن سوال، فهمیدن و حمایت از طرف مقابل است، نه محکوم کردن او.
3. همدلی نشان دهید
سعی کنید خود را جای طرف مقابل بگذارید و احساسات او را درک کنید. حتی اگر با نظر او موافق نیستید، باز هم میتوانید احساساتش را درک کنید. نشان دادن همدلی به این معنی است که شما میفهمید طرف مقابل چه احساسی دارد و چرا این احساس را دارد. از عباراتی مانند “به نظر میرسد خیلی ناراحت هستی” یا “میفهمم که چرا اینقدر عصبانی هستی” استفاده کنید. همدلی باعث ایجاد ارتباط عمیقتر و صمیمانهتر بین شما و طرف مقابل میشود. از ارائه نصیحتهای ناخواسته خودداری کنید و فقط سعی کنید طرف مقابل را درک کنید. گاهی اوقات فقط شنیدن و درک شدن برای طرف مقابل کافی است.
4. خلاصه کنید و بازگو کنید
برای اطمینان از اینکه درست متوجه شدهاید، صحبتهای طرف مقابل را خلاصه کنید و با زبان خودتان بازگو کنید. مثلا بگویید “اگر درست فهمیده باشم، شما میگویید که. . . “. این کار به طرف مقابل نشان میدهد که شما به دقت گوش کردهاید و سعی دارید منظور او را به درستی متوجه شوید. بازگو کردن صحبتها همچنین فرصتی برای طرف مقابل فراهم میکند تا در صورت نیاز، صحبتهای خود را اصلاح کند یا توضیح بیشتری ارائه دهد. از عباراتی مانند “منظورت این است که. . . ” یا “پس شما میگویید. . . ” استفاده کنید. خلاصه کردن و بازگو کردن صحبتها به جلوگیری از سوءتفاهمها کمک میکند. سعی کنید خلاصهی خود را کوتاه و دقیق نگه دارید. اگر مطمئن نیستید که درست متوجه شدهاید، بپرسید “آیا درست فهمیدهام؟”
5. از قطع کردن صحبت طرف مقابل خودداری کنید
اجازه دهید طرف مقابل صحبتهایش را به طور کامل به پایان برساند. قطع کردن صحبت او نشان میدهد که شما برای نظرات او ارزش قائل نیستید. حتی اگر عجله دارید یا میدانید میخواهید چه بگویید، باز هم صبر کنید تا طرف مقابل صحبتش تمام شود. قطع کردن صحبت دیگران نشانهی بیاحترامی است و میتواند باعث ناراحتی و رنجش آنها شود. اگر مجبورید صحبت طرف مقابل را قطع کنید، حتماً عذرخواهی کنید و دلیل خود را توضیح دهید. گاهی اوقات مکث کردن و سکوت کردن به طرف مقابل فرصت میدهد تا افکار خود را جمع و جور کند. صبور باشید و به طرف مقابل فرصت دهید تا آنچه را که میخواهد بگوید، به طور کامل بیان کند.
6. زبان بدن مثبت داشته باشید
ارتباط چشمی برقرار کنید، سر خود را به نشانه تایید تکان دهید و لبخند بزنید. زبان بدن مثبت نشان میدهد که شما به صحبتهای طرف مقابل علاقه مند هستید. از حالتهای بدنی بسته مانند دست به سینه نشستن یا اخم کردن خودداری کنید. سعی کنید زبان بدنتان نشان دهد که شما شنوندهای فعال و همدل هستید. به طرف مقابل نزدیک بنشینید یا بایستید، اما فضای شخصی او را محترم بشمارید. به حرکات و حالات چهرهی طرف مقابل توجه کنید و سعی کنید با زبان بدنتان با او هماهنگ شوید. زبان بدن میتواند پیامهای قویتری از کلمات منتقل کند.
7. از نصیحت کردن زودهنگام خودداری کنید
قبل از اینکه طرف مقابل صحبتهایش را به پایان برساند و از شما درخواست کمک کند، سعی نکنید نصیحت کنید. گاهی اوقات افراد فقط نیاز دارند کسی به حرفهایشان گوش دهد. نصیحت کردن ناخواسته میتواند به این معنی باشد که شما فکر میکنید از طرف مقابل باهوشتر یا باتجربهتر هستید. اگر طرف مقابل از شما درخواست کمک یا نظر کرد، با دقت به صحبتهایش گوش دهید و سپس نصیحت خود را ارائه دهید. نصیحت خود را به صورت پیشنهاد ارائه دهید و از تحمیل آن خودداری کنید. گاهی اوقات فقط شنیدن و همدلی کردن برای طرف مقابل کافی است. اگر مطمئن نیستید که نصیحت شما مفید خواهد بود، بهتر است از ارائه آن خودداری کنید.
8. از قضاوت کردن خودداری کنید
سعی کنید بدون قضاوت به صحبتهای طرف مقابل گوش دهید. هر کسی حق دارد نظرات و احساسات خود را داشته باشد. قضاوت کردن باعث میشود طرف مقابل احساس کند که مورد انتقاد قرار گرفته و از صحبت کردن با شما خودداری کند. به جای قضاوت کردن، سعی کنید دیدگاه طرف مقابل را درک کنید. حتی اگر با نظر طرف مقابل موافق نیستید، باز هم میتوانید به او احترام بگذارید. قضاوت کردن باعث ایجاد فاصله و بیاعتمادی میشود. سعی کنید با ذهن باز به صحبتهای طرف مقابل گوش دهید.
9. به احساسات خود توجه کنید
هنگام گوش دادن به صحبتهای طرف مقابل، به احساسات خود توجه کنید. اگر احساسات منفی مانند خشم یا ناراحتی را تجربه میکنید، سعی کنید دلیل آن را پیدا کنید. اگر احساس میکنید که نمیتوانید به صحبتهای طرف مقابل گوش دهید، بهتر است از او بخواهید که بعداً دوباره صحبت کنید. اگر احساسات شما مانع از گوش دادن فعالانه میشود، سعی کنید از تکنیکهای آرامسازی مانند تنفس عمیق استفاده کنید. بهتر است قبل از شروع صحبت، احساسات خود را مدیریت کنید تا بتوانید با ذهن باز به صحبتهای طرف مقابل گوش دهید. اگر احساسات شما بسیار شدید است، ممکن است نیاز به کمک یک متخصص داشته باشید.
10. سوالات پیگیری کننده بپرسید
برای اینکه نشان دهید به صحبتهای طرف مقابل علاقه مند هستید، سوالات پیگیری کننده بپرسید. این سوالات باید مرتبط با موضوع صحبت باشند و به طرف مقابل کمک کنند تا افکار و احساسات خود را بیشتر توضیح دهد. سوالات پیگیری کننده نشان میدهند که شما به دقت گوش کردهاید و میخواهید درک عمیقتری از موضوع داشته باشید. از سوالاتی مانند “بعدش چه اتفاقی افتاد؟” یا “چه احساسی داشتی وقتی این اتفاق افتاد؟” استفاده کنید. سعی کنید سوالاتتان باز و تشویق کننده باشند. از پرسیدن سوالاتی که جنبهی بازجویی دارند خودداری کنید. هدف از پرسیدن سوالات پیگیری کننده، فهمیدن و حمایت از طرف مقابل است، نه به چالش کشیدن او.
11. به دنبال نقاط مشترک باشید
هنگام گوش دادن به صحبتهای طرف مقابل، سعی کنید نقاط مشترک خود را با او پیدا کنید. این کار باعث میشود احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتری با او داشته باشید. اگر تجربهی مشابهی داشتهاید، میتوانید آن را با طرف مقابل به اشتراک بگذارید، اما مراقب باشید که صحبتهای او را تحت الشعاع قرار ندهید. گاهی اوقات فقط دانستن اینکه شما هم تجربهی مشابهی داشتهاید، میتواند به طرف مقابل آرامش دهد. به دنبال ارزشها، علایق و اهداف مشترک باشید.
12. انتقاد سازنده ارائه دهید (در صورت نیاز)
اگر احساس میکنید که طرف مقابل نیاز به انتقاد دارد، انتقاد خود را به صورت سازنده و با لحنی مهربانانه ارائه دهید. قبل از انتقاد، حتماً از جنبههای مثبت او تعریف کنید. انتقاد سازنده باید مشخص و قابل اندازهگیری باشد. به جای اینکه بگویید “تو همیشه اشتباه میکنی”، بگویید “من متوجه شدم که در این مورد خاص، اشتباه کردی”. انتقاد خود را به صورت پیشنهاد ارائه دهید و از تحمیل آن خودداری کنید. اگر مطمئن نیستید که انتقاد شما سازنده خواهد بود، بهتر است از ارائه آن خودداری کنید. بهتر است انتقاد خود را در خلوت و به دور از دیگران ارائه دهید.
13. صبور باشید
شنوندهی خوبی بودن نیاز به صبر و تمرین دارد. اگر در ابتدا اشتباهاتی مرتکب شدید، ناامید نشوید و به تلاش خود ادامه دهید. با گذشت زمان، مهارتهای شنیداری شما بهبود خواهد یافت. سعی کنید هر روز تمرین کنید تا شنوندهی بهتری باشید. از دیگران بازخورد بگیرید و از آنها بپرسید که چطور میتوانید شنوندهی بهتری باشید. صبور باشید و به خودتان فرصت دهید تا پیشرفت کنید.
14. از زبان بدن خود آگاه باشید
از حالتهای بدنی بسته مانند دست به سینه نشستن یا اخم کردن خودداری کنید. ارتباط چشمی برقرار کنید، سر خود را به نشانه تایید تکان دهید و لبخند بزنید. سعی کنید زبان بدنتان با احساساتتان هماهنگ باشد. از حرکاتی که نشانهی بیحوصلگی یا عدم علاقه هستند خودداری کنید.
15. به طور فعال به دنبال فرصتهایی برای تمرین باشید
برای اینکه شنوندهی بهتری باشید، باید به طور فعال به دنبال فرصتهایی برای تمرین باشید. در مکالمات روزمره، سعی کنید بیشتر گوش دهید و کمتر صحبت کنید. در هنگام تماشای فیلم یا خواندن کتاب، سعی کنید به احساسات و دیدگاههای شخصیتها توجه کنید. در بحثها و مناظرهها، سعی کنید به دقت به صحبتهای طرف مقابل گوش دهید و از قطع کردن صحبت او خودداری کنید. از موقعیتهای مختلف برای تمرین مهارتهای شنیداری خود استفاده کنید.
گاهی شنیدن سخت تر از حرف زدن است. من مدتها فکر می کردم با دادن راه حل های سریع کمک می کنم، اما فهمیدم طرف مقابل فقط نیاز دارد احساس کند حرفش شنیده می شود. الان قبل از پاسخ دادن سه نفس عمیق می کشم تا مطمئن شوم واقعا گوش داده ام نه اینکه فقط منتظر نوبتم برای حرف زدن باشم. پریدن وسط حرف دیگران عادت بدی است که اعتماد را خراب می کند.
زبان بدن مهم تر از حرف هاست. یک بار همسرم گفت چیزی نیست، اما دست های گره کرده و ابروهای درهمش چیز دیگری می گفت. حالا علاوه بر کلمات، به تن صدا و حالت صورت هم توجه می کنم. برخی روزها سکوت بهتر از هر حرفی است، مخصوصا وقتی می بینم طرف مقابل برای بیان احساساتش تقلا می کند. شنونده خوب بودن یعنی فضای امنی بسازی که طرف مقابل بدون ترس از قضاوت حرف بزند.